Materi Geguritan Bahasa Jawa Kelas 12
1. Tegese Geguritan
Geguritan yaiku puisi gagrag anyar seng ora keiket paugeran utawa tulisan bebas ngunaake basa rinengga (basa seng dipacaki/dipaesi) sahingga indah.
(Arti Geguritan adalah pantun gagrag baru yang tidak terikat penggaris atau tulisan bebas dengan menggunakan lingua franca (bahasa yang dieja/dihiasi) sehingga indah.)
2. Struktur Geguritan :
~Struktur Fisik :
a. Diksi yaiku pamilihing tembung-tembung ing geguritan biasane nduweni teges konotatif
(Diksi adalah pilihan kata dalam puisi yang biasanya memiliki makna konotatif)
b. Majas/Imaji yaiku tembung kang digunakake kanggo nyeritakake sawijining bab kanthi cara mbandingake karo bab liane utawa ngenani indra yaiku imaji swara,imaji paningal lan imaji raba/sentuh
(Majas/Imaji adalah kata yang digunakan untuk menceritakan suatu hal dengan membandingkannya dengan hal lain atau tentang indera adalah gambar suara, gambar penglihatan dan gambar sentuhan/sentuhan)
c. Purwakanhti (rima atau wirama) yaiku mbaleni swara,tembung,frasa,utawa ukara kanggo nyiptakake kaendahan ing sawijining geguritan
(Purwakanhti adalah pengulangan bunyi, kata, frasa, atau kalimat untuk menciptakan keindahan dalam puisi)
d. Tipografi yaiku gatraning geguritan kang tinulis mawa pada ing sawijining geguritan utawa bentuke geguritan (ora perlu kudu aksara gedhe nang awal kalimat awal anaging oleh nang pingir lan tengah)
(Tipografi adalah seni puisi yang ditulis secara paralel dalam sebuah puisi atau bentuk puisi (tidak perlu huruf kapital di awal kalimat pertama tetapi boleh di tepi dan tengah))
e. Tembung Konkret yaiku gabungan imaji,kenyataan,opo sing didelok kayata : "sak iki wayahe isuk"
(Kata/kalimat konkret merupakan gabungan dari gambaran, kenyataan, apa yang terlihat seperti: "saat ini waktunya pagi")
f. Busananing Basa yaiku gaya basa kang digunakake kanggo nyusun geguritan
(Gaya bahasa adalah gaya bahasa yang digunakan untuk menyusun puisi)
~Struktur Batin :
a. Bakuning gagasan (tema) yaiku punjeran ing bab kang ndadekake geguritan kawi
(Ide dasar (tema) adalah fokus pada apa yang membuat puisi kawi)
b. Pangrasane penyair yaiku tembung-tembung ing sajroning geguritan kang nduweni teges kanggo manjil makake rasa
(Perasaan penyair adalah kata-kata dalam puisi yang memiliki makna rasa manjil makake)
c. Nada/sikap penyair marang pamaos yaiku patrap ing sajroning geguritan.Tuladha : Nuturi,muji,nyemoni dll
(Nada/sikap penyair kepada pembaca adalah gerak isyarat yang ada dalam puisi tersebut.Contoh: Menceritakan, memuji, tersenyum dll)
d. Amanat yaiku pesen kang pengen diwedharake penyair marang pamaos
(Amanat adalah pesan yang ingin disampaikan penyair kepada pembacanya)
e. Suasana yaiku kahanan batin sawise maca geguritan kang dirasakake pamaos.
(Suasana adalah keadaan batin setelah membaca puisi yang dirasakan pembaca.)
3. Bab-bab kang kudu digatekake naliko nemtoake isi geguritan :
1. Negesi tembung sing katulis ing geguritan kasebut
2. Mangerteni maknane geguritan ing saben-saben gatra
3. Nggathukake maknane geguritan ing saben-saben gatra
4. Nggoleki dudutan (kesimpulan) maknane sing pada
5. Nyimpulake maknane geguritan kanthi wutuh.
4. Nemtoake pesan moral kang kinandhut ing teks geguritan :
1. Maca kanthi dibolan-baleni
2. Negesi tembung-tembung sing angel dimangerteni
3. Ngancarake geguritan
4. Bisa nyimpulake isine geguritan
5. Bisa mangerteni pesan kang tinulis utawa kang ora tinulis ing geguritan
5. Nggancarake geguritan
Nggancarake (prosa/memfrasekan) yaiku ngowahi tembung-tembung sing ana ing geguritan dadi paragraf sing trep utawa ngowahi/ngurangi tembung.
(Prosa (prosa/frasa) adalah mengubah kata-kata dalam puisi menjadi paragraf yang nyaman atau mengubah/mengurangi kata-kata.)
1. Ngudhari tembung baliswara (tembung walikan)
2. Ngganti tembung sing angel
3. Munggel tembung utawa ukara supaya cetha karepe
4. Menehi tandha pawaca
5. Nyalin ukara ing geguritan mawa ukara prasaja kanthi awangun gancaran
6. Menehi tembung panggandheng,panyilah,utawa tembung liyane.
Tulhada Geguritan :
Aku lan Pangudiku
Nadyan samnya akeh sing ora seneng
Nadyan akeh wong sing nyacad tan bisa dadi pepalang
Ngranggeh impen aneng awang-awang
Tekadku wus ora bakal lumuntur
Kanggo mujudake pangudi pangudi kanggo urip kang luwih mulya,
apa ora babar pisan
Aku bakal mujudake
Nadyan diarani aneh tur nyleneh
Kang wigati aku bisa wujudake pangudiku
Ya...Pangudi dadi wirausahawan kang sukses
Ngangkat drajad lan martabat kluwarga
Dadi wirausahawan kang migurani tumprap ibu pertiwi
Referensi :
https://brainly.co.id/tugas/43094080
https://studyassistant-id.com/bahasa-lain/tugas30694385
http://handyrazie.blogspot.com/2011/08/tuladha-geguritan-jalian-gancaranipun.html